Je bevindt je in een heidelandschap. In de verte, in het midden van het beeld, ontwaar je een kleine zwarte stip. Langzaam komt de stip dichterbij, groeit de stip dan ook, wordt een zwarte circel, neemt steeds meer plaats in, in het beeld. Hij verzwelgt het landschap als het ware, maar lijkt tegelijkertijd de kijker –jou- te bedreigen. Uiteindelijk wordt het beeld slechts gevuld met zwart, de cirkel heeft het landschap en de kijker opgeslokt. Geprojecteerd in een totaal verduisterde ruimte schenkt de video, Event Horizon getiteld, de beschouwer de ervaring van het volledige niets.
Dit werk van Semâ Bekirovic uit 2010 speelt zich –net als veel van haar werken- af op het kruispunt van twee tegenstellingen: de krachtmeting tussen materie en ruimte aan de ene kant en die tussen natuur en cultuur aan de andere kant. De uitersten duwen met kracht tegen elkaar; soms krijgt de ene kant de overhand, soms de andere, maar nergens komt het tot een daadwerkelijke clash die de machtsverhouding blijvend verandert.
In de krachtmeting tussen natuur en cultuur speelt de hang naar controle en de angst voor het verlies ervan een grote rol. Soms geeft Bekirovic controle letterlijk uit handen, en offert zij cultuur aan natuur, zoals bijvoorbeeld in het werk Koet (2007). In dit werk voedt zij een koetenpaar dat een nest begint te bouwen met allerlei persoonlijke voorwerpen, stukjes oud speelgoed, fotootjes, uitgeknipte plaatjes, lintjes en geldbiljetten bijvoorbeeld. Dan laat ze elke controle los, de koeten doen ermee wat zíj ermee willen. Sommige dingen gebruiken ze om hun nest mee te bouwen, andere laten ze links liggen. De vogels zelf zijn nu in charge, de kunstenaar registreert alleen nog. In de fotoreeks is het uiteindelijk ontroerend om te zien hoe cultuur wordt geschonken aan natuur, maar daarin via ogenschijnlijke chaos toch weer verwordt tot cultuur: de koeten bouwen met hun nest tegelijkertijd een kunstwerk.
Een sculpturaler werk is Untitled Sculpture Made of Dice (2008-2010). Van een afstand bezien een etherische witte wolk, als een in de tijd bevroren cycloon, of een model van atomaire structuren. Dichterbij bezien blijkt de constructie uit tienduizenden plastic dobbelstenen te bestaan. Dobbelstenen zoals ze uit de gietmallen komen: onbewerkt, bij elkaar gehouden door hun gietmonden, de stippen wel uitgespaard, maar nog niet ingeschilderd.
Een grote wolk van ingedikt toeval. De constructie is fragiel, met enige regelmaat valt er een steentje uit. De instabiliteit van het lot?
De werken van Bekirovic worden bijeengehouden door hun uitgangspunten en concepten, niet door overeenkomsten in vorm, het handschrift van de kunstenaar of de gebruikte discipline. Zij maakt videowerken, foto’s of fotoseries, tekeningen en sculptuur. Het inhoudelijk uitgangspunt van een nieuw werk bepaalt steeds opnieuw de vorm en gekozen discipline. Het werk dicteert als het ware zichzelf, uiteraard zo nu en dan gecorrigeerd door Bekirovic. Of door het toeval.
Een werk als Still Life With Animals (2010), waarin met een infrarood bewakingscamera wordt geregistreerd hoe de bewoners van een bos zich tegoed doen aan een feestelijk buffet, kán alleen bestaan als video. Untitled (metal ball) (2008), een metalen bal die van binnenuit wordt vervormd en uiteindelijk stukgeslagen door een robotarm, kán alleen functioneren in de vorm van een sculptuur.
In de werken waarin de krachtmetingen tussen toeval en controle, chaos en orde, natuur en cultuur een rol spelen blijft Semâ Bekirovic een observator. Nergens kiest het werk een van beide kanten of wordt zij moraliserend. Als observator lijkt de kunstenaar vooral oog te hebben voor het evenwicht dat ontstaat uit de krachtmetingen, meer nog dan voor de tegenstellingen zelf.
Een observator met humor ook, en een zeker mededogen met de steeds naar meer controle verlangende mens. De met ansichtkaarten stuntelende koet is ontroerend, maar grappig bovendien. En de zwarte stip uit eerstgenoemde video blijkt letterlijk te wandelen. Een mannetje verkleed als zwarte stip. Er onderuit steken twee zwarte voetjes.
Martijn Lucas Smit, mei 2011